O proxecto europeo vinculante Chat Control fomenta a vixilancia xeneralizada e indiscriminada

O 14 de outubro o Consello de Ministros de Xustiza e Interior da Unión Europea podería votar o proxecto denominado Chat Control, co que a Unión Europea busca ter un acceso automático a todas as comunicacións dixitais privadas, coa xustificación de previr e combater o abuso sexual en menores.

De ser aprobado, os teléfonos móbiles (e outros dispositivos en liña) da cidadanía europea deberán incluír obrigatoriamente un software espía con capacidade de escanear mensaxes, correos, audios e vídeos para comparalos algorítmicamente con bases de datos de imaxes e modelos globais automatizados antes de ser cifrados e enviados.

A recolección, o almacenamento e o control técnico dos datos recaerá sobre grandes empresas tecnolóxicas nas que a Unión Europea na externalización da xestión da información. A vixilancia automatizada converteríase así nunha nova rama do negocio das telecomunicacións que, ao tempo, podería debilitar as garantías e liberdades democráticas amparadas polos marcos legais actuais europeo e español.

Para a organización ecoloxista, con este proxecto, “incrementarase a xa enorme pegada ecolóxica desta industria (como o gran consumo de auga e enerxía, extractivismo mineiro, contaminación electromagnética,…), así como o risco de nesgos de xénero, etnia e outros, propios do uso automatizado da información dos sistemas de Intelixencia Artificial.”

Segundo Ecoloxistas en Acción, este sistema de vixilancia xeneralizada e indiscriminada vulnera directamente dereitos fundamentais da Constitución Española e da Unión Europea, como o segredo das comunicacións e o dereito á intimidade e á protección de datos, que esixen unha resolución xudicial e prohiben a vixilancia indiscriminada.

O Comité Europeo e o Supervisor Europeo de Protección de Datos, no seu ditame conxunto de 2022, alertan dos seus riscos e falta de proporcionalidade: “O cifrado de extremo a extremo [das comunicacións interpersoais] é unha ferramenta crucial para garantir a confidencialidade das comunicacións electrónicas”. Por tanto, a alteración deste proceso, “debilitaría a función do cifrado en xeral e *socavaría o respecto polos dereitos fundamentais da cidadanía europea”.

Na mesma liña, Ecoloxistas en Acción apoia a recente declaración conxunta de máis de 700 persoas expertas do ámbito da ciencia e da investigación sobre esta proposta da Presidencia da Unión Europea, onde se denuncia a creación de “capacidades sen precedentes de vixilancia, control e censura, e leva un risco inherente de usurpación de funcións e abuso por parte de réximes menos democráticos”.

A declaración sinala que “esta proposta socava por completo as proteccións de seguridade e privacidade que son esenciais”, e que, en todo caso, non supón “ningunha garantía dunha maior protección para os nenos”. Así mesmo, critica aos responsables políticos por non lograr “establecer un diálogo aberto con expertos sobre este tema nos últimos dous anos”, xa que, “a pesar das serias dúbidas sobre a eficacia das tecnoloxías de detección, non se produciu ningún debate, análise nin avaliación pública destas tecnoloxías que xustifique o enfoque adoptado no regulamento proposto”.

A organización ecoloxista subliña que, ademais de pasar por alto principios legais como a presunción de inocencia e o dereito á privacidade, o proxecto Chat Control entra en contradición cunha recente e relevante sentenza do Tribunal Supremo, garante da transparencia nos procesos informáticos.

Explicabilidade dos algoritmos

En dirección contraria ao espírito do proxecto Chat Control, a recente sentenza do Tribunal Supremo obriga ao Goberno a outorgar acceso ao código fonte do algoritmo BOSCO que xestiona a asignación do bono social eléctrico á ONG Civio, previamente denegado polo Ministerio de Transición Ecolóxica e Reto Demográfico.

Esta decisión xudicial crea xurisprudencia: os poderes públicos deben garantir a transparencia e fiscalización dos procesos informáticos das aplicacións dixitais na toma de decisións públicas automatizadas, coa obrigación de “explicar de forma comprensible o funcionamento dos algoritmos que se empregan na toma de decisións que afectan os cidadáns para permitirlles coñecer, fiscalizar e participar na xestión pública”.

Ecoloxistas en Acción subliña a relevancia de devandita sentenza que afectará a calquera algoritmo ou programa que usen as Administracións públicas e que repercuta na cidadanía, principalmente cando na normativa actual “non existen autoridades de supervisión independentes que garantan o correcto funcionamento de devanditas aplicacións telemáticas”.

Por todo o anterior, Ecoloxistas en Acción salienta que o proxecto Chat Control posúe un sentido contrario ao da sentenza do Tribunal Supremo, “fronte á arbitrariedade ou os rumbos discriminatorios na toma de decisións total ou parcialmente automatizadas”, que entregan a interpretabilidade dos datos e a das súas potenciais consecuencias ás empresas tecnolóxicas e os seus sistemas de IA como depositarios subsidiarios da xestión.

Xulio Carmona, voceiro de Ecoloxistas en Acción, alude á mencionada sentenza e apela ao Goberno de España a modificar a súa posición inicial, tal e como fixeron outros países, así como a votar en contra da normativa vinculante do proxecto Chat Control. “Pola contra, cun voto positivo, o Goberno estaría a vulnerar a legalidade estatal vixente”.

Así mesmo, o representante da organización ecoloxista chama a mostrar rexeitamento publicamente a través de calquera das distintas iniciativas nesta dirección (Stop Chat Control, Figth Chat Control,…), “para abrir un debate secuestrado no Estado español e en Europa, que facilite a defensa da cidadanía na vulneración dos seus dereitos fundamentais”.